Wat is karma en welke invloed heeft het? 4 tips

“Ha, karma.” Je hebt deze woorden misschien zelf al eens gebruikt. Of gehoord. Maar wat bedoelen we er precies mee? En is het wel juist om ‘ha, karma’ te zeggen wanneer iemand iets slechts overkomt? Het antwoord op deze vragen, en meer, lees je hier.

1. Karma: oorsprong

De eerste vermelding van het karmaprincipe vindt je in de Upanishads, een onderdeel van de Veda’s. De Veda’s zijn de belangrijkste heilige geschriften van het Hindoeïsme. Je vindt in de Upanishads bijvoorbeeld ook de eerste vernoemingen van yoga en een uitgebreide handleiding tot meditatie en zelfexploratie. De inzichten uit de Upanishads hebben overigens ook veel invloed gehad op de Kamasutra, een prachtig boek over (onder andere) het bedrijven van de liefde.

Karma is een sanskritisch woord dat letterlijk ‘actie’ of ‘daad’ betekent. Je vindt karma terug in de meeste grote Oosterse religies: onder meer in het boeddhisme, het jaïnisme, het sikhisme en het taoïsme.

Het karmaprincipe

In het Westen wordt het karmaprincipe redelijk simpel uitgelegd. Wie goede dingen doet, krijgt goed karma, wie slechte dingen doet krijgt slecht karma. Wanneer we iets slechts doen, komt het universum met vergelding: er overkomt ons iets slechts in ruil voor het uitvoeren van onze slechte daad. Vandaar ook de uitspraak ‘ha, karma’ wanneer iemand iets overkomt.

Deze interpretatie is op zich niet fout, zeker wanneer men in gedachten houdt dat ook binnen haar oorspronkelijke context erg veel verschillende interpretaties worden gegeven aan het karmabegrip. Wat in het Westen een beetje verdwijnt is het hele kader van reïncarnatie en het overnemen van energieën van het ene leven naar het volgende. Dit maakt dat het Westerse begrip van karma erg onvolledig is. Om je toch een beeld te geven van wat karma is en hoe het werkt, zullen we je de verschillende interpretaties volgens het Boeddhisme en het Hindoeïsme.

2. Karma volgens de Boeddhist

Samsara

Om karma juist binnen het Boeddhisme te kunnen plaatsen is enig inzicht in het samsara noodzakelijk. De samsara is de cyclus van geboorte, dood en wedergeboorte. Deze cyclus kent geen begin, en eindigt pas wanneer een individu nirwana of verlichting heeft bereikt.

Samsara is cyclisch en herhaalt zich enerzijds door de aanwezigheid van verlangen, en anderzijds door onwetendheid en haat. Je bereikt nirwana, de staat van verlichting, door het laten varen van verlangen en het accepteren (en tot in het diepst van je ziel begrijpen) dat het bestaan vergankelijk is en dat alles één is. Als je verlangen laat varen, bindt dat je niet meer aan de samsara. Als je accepteert en begrijpt dat het bestaan vergankelijk is, ben je niet meer onwetend. En als je niet onwetend bent, en weet dat alles één is, is er geen plek meer voor haat.

Omdat samsara gezien wordt als een lijdzame cyclus (logisch ook aangezien het aangedreven wordt door verlangen, haat en onwetendheid) streeft elke Boeddhist op zijn of haar manier naar het bereiken van nirwana, zodat hij of zij verlost kan zijn van de last van samsara.

De rol van karma in samsara

Wat heeft karma nu te betekenen binnen samsara? Wel, men spreekt binnen het Boeddhisme van karma wanneer het gaat om geplande, doordachte daden die consequenties dragen. Karma is dus niet enkel een daad, maar een daad die met intentie verricht wordt. Het is belangrijk dat deze daden voortvloeien uit een intentie, want die intentie bepaalt of het om slecht karma of goed karma zal gaan. Iemand die iets met slechte bedoelingen onderneemt, kan rekenen op slecht karma, en iemand die iets met goede bedoelingen onderneemt, kan rekenen op goed karma. De gevolgen van de daad zijn ook belangrijk: een daad zonder consequenties zal ook geen karma genereren, slecht of goed. Zo’n consequentie wordt een karmaphala genoemd, de vrucht van een daad.

Nirwana bereiken wordt gezien als het hoogste goed, dus het spreekt voor zich dat daartussen nog andere niveaus te bereiken zijn binnen de reïncarnatie. Iemand die goed karma verzamelt door goede dingen te doen, zal op een ‘positieve’ manier reïncarneren – iemand die slecht karma verzamelt, kan rekenen op ‘negatieve’ reïncarnatie.

Karmische zaden

Later werd het idee van karmische zaden ingevoerd. Een karmisch zaad is het beginsel van een idee, een zienswijze of een intentie die tot een karmaphala kan leiden. Karmische zaden worden geplant in het ego, het idee van een zelf. Dit proces is niet per se negatief, aangezien het perfect mogelijk is dat uit zo’n karmisch zaad positief karma groeit. Het doel van de Boeddhist is echter het loslaten van dat ego – de plek waar zo’n zaadje geplant wordt en kan groeien.

Dit betekent niet dat een Boeddhist geen goede daden wilt stellen – eerder dat een Boeddhist moet proberen zijn gevoel van een individueel zelf dat zich radicaal onderscheidt van ‘de ander’ los te laten. Daaruit vloeit dan ook weer voort dat de Boeddhist enerzijds accepteert dat alles één is, en anderzijds accepteert dat het niet nodig of behulpzaam is om haat te voelen. De Boeddhist probeert zo te kijken zonder te oordelen. Het oordelen op zich is namelijk ook al een actie die enerzijds vereist dat er een ego is om vanuit te oordelen, en anderzijds kan leiden tot het ontstaan van (negatieve) karmische zaden.

3. Karma volgens de Hindoe

Ook binnen het Hindoeïsme speelt karma een rol binnen de reïncarnatiecyclus. Het doel van de ziel is telkens om het karma dat je verzameld hebt kwijt te spelen. Karma hangt rond een persoon als een waas, en wie zich ontdoet van karma kan vrijheid vinden. Goede en slechte daden draag je mee over al je levenslijnen, en hebben invloed op wat je overkomt. Iemand die bijvoorbeeld moordt en rooft in het ene leven, kan zich aan karmische vergelding verwachten: hem of haar zal in dat volgende leven ook slechte dingen overkomen. Je kunt het tij weer keren door je in dat nieuwe leven positief op te stellen en goede daden te verrichten, wat natuurlijk lastiger is wanneer je slechte dingen overkomt.

Karma genereren

In de meeste overtuigingen binnen het Hindoeïsme gaat men ervanuit dat karma enkel en alleen opgewekt kan worden door wezens die zich daarvan bewust zijn. Dieren en kinderen zijn zich in hun visie niet bewust van de gevolgen van hun daden, en kunnen dan ook geen karma verzamelen. Daarbij komt ook dat het Hindoeïsme, in tegenstelling tot het Boeddhisme, een theïstische godsdienst is. Hoewel er binnen het Hindoeïsme zelf erg veel verschillende visies zijn wat betreft dat theïsme en de rol die goden spelen in het karmasysteem, kan algemeen gesteld worden dat de scheppende god Ishvara oordeelt over de daden en dus ook de karma verdeelt.

Volgens het Hindoeïsme zijn er vier soorten acties waarmee je karma kunt opwekken:

• Door onze gedachten. Denk hiervoor aan de karmische zaden binnen het Boeddhisme – het herhalen van een negatieve gedachte zorgt ervoor dat die zich gaat manifesteren als karmisch zaad. Je hebt altijd de keuze het herhalen van zulke gedachten stop te zetten, ook al voelt dat misschien niet zo. Daarom is er dus ook bij gedachten sprake van intentie.
• Door onze woorden. Met onze woorden kunnen we karmische zaden planten bij anderen, onze eigen karmische zaden bevestigen of aanzet geven tot acties die later weer karma opwekken.
• Door onze daden.
• Door daden die anderen stellen in onze naam. Wanneer je iemand opdraagt een moord te plegen, ben je niet vrij van karmische consequenties: zowel jij als de moordenaar zullen de gevolgen dragen.

4. Verschillende soorten karma

Binnen het Hindoeïsme beschouwt men ook vier verschillende soorten karma.

•  Sanchita karma. Dit is alle karma die je in al je verschillende levens verzameld hebt en blijft verzamelen. Elk leven krijg je de kans een deel van deze karmaverzameling goed te maken of op te gebruiken.
• Praradbah karma. Het deel van de sanchita karma waar je in dit leven over beschikt. Afhankelijk van de daden die je stelt zul je meer karma verzamelen, of juist karma loslaten.
• Agami karma. De karma die je in dit leven opwekt maar waarvan je pas in een volgend leven de gevolgen van zult ervaren.
• Kriyamana karma. De karma die je in dit leven opwekt en waarvan je de gevolgen in de nabije of verre toekomst zult ervaren, maar in ieder geval wel nog in hetzelfde leven waar het is opgewekt.

Waarom je dus beter niet ‘ha, karma’ zegt

Het kan best verleidelijk zijn om ‘ha, karma’ te sneren wanneer iemand die je niet leuk vindt of die jou heeft tegengewerkt iets slechts overkomt. Toch behoeden we ons hier beter voor.

Wat anderen ons aandoen is, ten eerste, vaak niet iets dat zij met die intentie hebben ondernomen. Veelal gaat het om misverstanden en vergissingen, en had niemand de bedoeling een ander kwaad te berokkenen. Er is in veel gevallen dus gewoon geen sprake van karma.

Ten tweede geeft die uitspraak aan dat je je verheugt om wat de ander overkomt, en je dus blij bent dat hij ongeluk ondervindt. Als iedereen één is, is het erg vreemd om negatieve ervaringen van de ander als bron van vreugde voor jezelf te zien. Daarnaast is dit ook het soort negatieve gedachte waar je zelf karma mee opwekt.

Tot slot is het zeggen van ‘ha, karma’ op zichzelf geen daad waar een positieve motivatie achter zit, en daarbij ook een daad die niet tot doel heeft verbetering of verlichting te brengen. Je helpt er de ander niet mee vooruit, en staat hem of haar ook niet bij in het wegwerken van de verzamelde karma.

Probeer in plaats daarvan begrip op te brengen voor het feit dat iedereen worstelt, met het leven, met zichzelf, met anderen. Op dat vlak zijn we allemaal gelijk – of allemaal één.